Brussel, stad van kunst en geschiedenis

De Brusselse kastelen zijn markante herinneringen aan het nagenoeg verdwenen platteland in ons Gewest. Toch hebben ze ook het ontstaan en de groei van de hoofdstad mee bepaald.

Auteur Benoît Mihail schetst de boeiende geschiedenis van primitieve versterkingen tot imposante luxeverblijven en lustdomeinen. De Brusselse kastelen veranderden voortdurend met de nieuwe noden, mogelijkheden en smaken van hun bewoners. Tot in de twintigste eeuw leverden de kastelen inspiratie voor de pronkerige villa’s van adel en burgerij.

De kastelen zijn kroongetuigen van het architecturale, landschappelijke en stedenbouwkundige verleden van onze stad. Ondanks de bedreiging door teloorgang of sloop heeft een opmerkelijk aantal Brusselse kastelen de tand des tijds overleefd. De verstedelijking heeft veel van hun uitgestrekte domeinen opgeslokt. Je vindt hier veel sporen van terug in de vormen van parken en verkavelingen. In de toponymie herken je vandaag ook nog vaak de namen van verdwenen kastelen en hun bewoners.

Lees het volledige nummer online

As soon as it opened in 1928, the Centre for Fine Arts became a major cultural venue in Brussels. Designed to accommodate a wide variety of artistic activities, it quickly extended its influence beyond the local level to attain a global reputation for high-quality events, thanks to its dynamic and ambitious programming.
The original idea of building a "temple of the arts" in Brussels became a reality in the years following the First World War. Renowned architect Victor Horta was tasked with bringing this ambitious concept to life by developing an architecture programme that was both spatially and technically complex. A veritable city within the city, the design and construction of the Centre for Fine Arts had to contend with the multiple constraints, of the building site. Today, the listed building’s ingenuity is still much admired.

Number 63 in the collection pays tribute to this edifice conceived almost 100 years ago. After a painstaking restoration and modernisation to enable it to meet contemporary challenges, it now once again a harmonious blend of architecture, technical infrastructure and cultural programming

Read the entire issue online (Pdf)

Het park van Woluwe, met zijn uitgestrekte heuvelachtige grasweiden, boommassieven en vele rocailles en vijvers, is vandaag een populaire openbare wandelplek voor stadsbewoners op zoek naar ontspanning en herbronning. Maar is dat altijd zo geweest? De auteur schetst de geschiedenis van deze groene long van bijna 70 hectare die de Parijzenaren ons steeds hebben benijd, niet alleen omwille van haar landschaps- en milieukwaliteiten, maar ook omwille van haar menselijk karakter. Wie waren de ontwerpers? Wat was de oorspronkelijke bestemming? Door wie werd het park gebruikt sinds zijn aanleg rond de eeuwwisseling van de 19^de naar de 20^ste eeuw? Allemaal vragen waarop de lezer een antwoord zal vinden in deze editie van Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis.

Deze uitgave in onze reeks Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis is gewijd aan De Menselijke Driften, het marmeren reliëf van Jef Lambeaux en het gelijknamige paviljoen van Victor Horta. Drie auteurs buigen zich over dit verborgen pareltje van het Jubelpark, een unieke samenwerking tussen twee grootmeesters van de Belgische beeldhouwkunst en architectuur.

Werner Adriaenssens (KMKG/VUB) geeft ons een inkijk in de moeizame totstandkoming van het reliëf en in het bijzonder de schandaalsfeer waarmee dit gepaard ging.

Claudine Houbart (ULiège) beschrijft de bouwgeschiedenis van het paviljoen, de vergetelheid waarin het al snel belandde en de ingrijpende transformaties die er voor werden uitgedacht, maar nooit werden uitgevoerd.

André Demesmaeker (Regie der Gebouwen), neemt ons tot slot mee in de geslaagde restauratiewerken die het reliëf en paviljoen tussen 2012 en 2014 in volle glorie hebben hersteld.

Lees het volledige nummer online

Sinds het einde van de 18de eeuw heeft Sint-Jans-Molenbeek een spectaculaire transformatie ondergaan. Eens een landelijk gehucht aan de westelijke stadspoorten van Brussel bleek het een vruchtbare bodem voor de industriële revolutie. De combinatie van haar gunstige ligging in de Zennevallei met de politieke, economische en wetenschappelijke ambities van het prille België veranderde Molenbeek in korte tijd in een bruisende en vernieuwende stadswijk. Maar al snel kwam ook de confrontatie met de uitdagingen van de ontluikende grootstad. En hoewel haar landschap sindsdien grondig hertekend werd, is dit ‘oude’ Molenbeek op veel plaatsen nog steeds goed leesbaar, zowel in de perceelsgrenzen, het stratenplan en het industrieel en residentieel erfgoed, als in haar gemeentehuis en de Sint-Jan-Baptistkerk. Vandaag is deze rijke geschiedenis een inspiratie voor een buurt die zich blijft heruitvinden.

Lees het volledige nummer online (Pdf)

This publication is also available in English.

Deze aflevering is gewijd aan het Jubelpark, zijn gebouwen en musea, een van de grote verwezenlijkingen van Leopold II.

Ook beschikbaar in het Engels en het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

Deze aflevering behandelt het oude kerkhof van Ukkel aan de Dieweg. Een aangrijpend oord van bezinning, waar de stenen graven en de weelderige plantengroei een door de tijd geschapen, organisch geheel vormen.

Deze gids over de grote markt is niet alleen een inventaris van de gebouwen, maar ook het verhaal van de oorsprong, de geschiedenis, de gilden, het bombardement van 1695, de wederopbouw en de restauratie in de 19de eeuw.

Ook beschikbaar in Engels in digitale versie (papieren versie uitgeput) en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

In dit nummer gaan we op ontdekking in de Begijnhofwijk die gedomineerd wordt door de prachtige barokkerk van het vroegere begijnhof en door het neoclassicistische Groot Godshuis uit het begin van de 19de eeuw, toen de hele wijk heraangelegd werd.

Dit nummer is gewijd aan de Heizelvlakte waar de wereldtentoonstellingen van 1935 en 1958 plaatsvonden.

Ook beschikbaar in het Engels (papieren versie uitgeput) en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

Met dit werk start de heruitgave van de uitgeputte nummers uit de collectie Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis. Deze heruitgaven komen er op vraag van de talrijke bewonderaars van het Brussels erfgoed.
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest weerhield als eerste heruitgave het werk over de Louis Bertrandlaan en het Josaphatpark. Daarmee wil het Gewest de aandacht van een zo ruim mogelijk publiek op het belang van deze wijk vestigen. Een wijk met een bijzonder rijk bouwkundig erfgoed dat het voorwerp uitmaakt van een hernieuwde aandacht inzake bescherming. De aanleg van de Louis Bertrandlaan luidde het ontstaan in van het moderne Schaarbeek. De in meerderheid in eclectische stijl opgetrokken kwalitatieve gebouwen werden besteld door de toen opkomende burgerij, die via deze schitterende architectuur met haar succes wou pronken.

Herdruk

De Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen, de Bortiergalerij en de Noorddoorgang : drie passages die de Brusselse variant vormen van een kenmerkend fenomeen in de Europese architectuur van de 19de eeuw.

Ook beschikbaar in het Engels (papieren versie uitgeput) en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

Sint-Guido en Erasmus zijn twee van de beroemdste figuren uit het historische verleden van Anderlecht, dat bewaard is gebleven in en om de Collegiale Sint-Pieter-en-Guidokerk, het Begijnhof en het Erasmushuis.

De Zavelwijk is ontstaan uit de kruisbestuiving van vele eeuwen: de Grote Zavel, de Zavelkerk, het plantsoen van de Kleine Zavel, het Egmontpaleis en de Wolstraat. In dit boekje komt u alles te weten over de rijke geschiedenis van deze wijk.

Ook beschikbaar in het Engels (papieren versie uitgeput) en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

De vijvers van Elsene, eens de visvijvers van de Ter Kamerenabdij, zijn nu een geliefde wandelzone. De omgeving biedt een merkwaardig overzicht van woningarchitectuur, van het midden van de 19de eeuw tot na de Tweede Wereldoorlog.

De Sint-Katelijnewijk is een van de oudste wijken van Brussel, tegelijk volksbuurt en handelscentrum, waar eeuwenlang de binnenhaven van Brussel gevestigd was. Wandelend langs de oude kaaien ziet u nog overal de sporen van dit voorbije verleden.

Het Leopoldspark, ooit een landelijk gebied, later zoo van Brussel en ten slotte wetenschappelijk centrum, bezit waardevolle architectuur van de Middeleeuwen tot de 20ste eeuw. Het ligt in een wijk die in volle mutatie verkeert en waar de schaduw van Europa zich meer en meer laat gevoelen.

Ook berschikbaar in het Engels (papieren versie uitgeput) en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

De Squareswijk (Margareta, Ambiorix, Maria-Louiza en Gutenberg) ontstond door de urbanisatie van een stuk grondgebied dat in 1853 bij Brussel werd gevoegd. De huizen weerspiegelen het vakmanschap van de Belgische architecten op het einde van de 19de eeuw. Enkele van de mooiste realisaties van het eclectisme en de Art Nouveau pronken er in een opvallend groen decor.

Ook beschikbaar in het Engels (papieren versie uitgeput) en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

De Armand Steurssquare, een eiland van groen in het midden van Sint-Joost-ten-Node, is een fraai voorbeeld van een square die tijdens het Interbellum tot stand werd gebracht door het gezamenlijke talent van een architect en een landschapsontwerper.

Dit boekje vertelt het verhaal van drie markante gebouwen van het Brusselse erfgoed, gelegen in het hart van Vorst.

De Sint-Denijskerk getuigt van het landelijke verleden van de gemeente en van het vurige geloof van de pelgrims die er kwamen bidden op het graf van de heilige Alena.

Vlak daarna voeren de eeuwenoude overblijfselen van de vroege abdij ons terug naar de wereld van de adellijke kloosterzusters die tijdens het Ancien Régime over het dorp 'regeerden'.

Het gemeentehuis ten slotte, gebouwd tijdens het interbellum, legt door zijn materialen en vormen subtiele verbanden met deze twee oude constructies maar manifesteert zich tegelijk als een meesterwerk van art-deco-architectuur in België.

Het Koningsplein en de Warandewijk zijn een politiek machtscentrum sinds de Middeleeuwen. Het Hertogelijk Paleis, waarvan de Warande voortleeft in het Park van Brussel, werd na de brand van 1731 vervangen door een neoclassicistisch ensemble dat model staat voor de urbanistische opvattingen van de Verlichting.

Ook beschikbaar in het Engels en in het Spaans (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

Dit nummer is gewijd aan de Ukkelse wijk rond het Observatorium, een Belgische wetenschappelijke instelling met internationale faam, gelegen in een van de mooiste buurten van Brussel.

Leopold Il, de koning-urbanist, was met zijn aandacht voor de kwaliteit van het leefmilieu en groene zones ver vooruit op zijn tijd. Hij schonk Brussel een aantal schitterende parken en met bomen omzoomde boulevards. De bijna honderdjarige Tervurenlaan is hiervan ongetwijfeld het mooiste voorbeeld.

Deze brochure neemt ons mee voor een wandeling in Sint-Lambrechts-Woluwe waar talrijke gebouwen - Sint-Lambertuskerk, kastelen, kapel van Lenneke Mare, Lindekemalemolen en eeuwenoude hoeven - ondanks de verstedelijking nog getuigen van het vroegere landschap van het VVoluwedal, bewoond sinds de prehistorie en eeuwenlang een gebied van landbouw en veeteelt.

De Louizalaan is een lange stadspromenade die het historisch stadsgedeelte met het Ter Kamerenbos verbindt. Haar rijke en erg gediversifieerde bebouwing beslaat heel de geschiedenis van de Brusselse architectuur en stedenbouw van de XIXde en XXste eeuw. Bovendien getuigt ze van de grote omwentelingen die de naoorloge modernisering van de hoofdstad met zich meebracht. Vandaag speelt de Louizalaan een belangrijke rol bij de herontdekking van Brussel als woonstad.

De overwelving van de Zenne heeft diepe sporen achtergelaten in het historisch centrum van Brussel. De volkswijken hebben plaats geruimd voor appartementsgebouwen en voor de Beurs met haar handelswijk, warenhuizen, luxehotels, spektakelzalen, cafés en brasserieën. Desondanks hebben de centrale lanen hun XIXde-eeuwse uiterlijk tot op vandaag behouden.

De verkeersader tussen de Hallepoort en de gevangenis van Sint-Gillis illustreert de metamorfose van middeleeuws dorp naar stad in de XIXde eeuw. Een wandeling door Sint-Gillis neemt u mee op ontdekkingstocht naar zijn architecturale meesterwerkjes, zijn historische kern, Stadhuis of nog, enkele mooie art-nouveauverwezenlijkingen.

Deze lanen werden aangelegd in het begin van de 19de eeuw op het tracé van de vroegere vestingen. Door hun stijlvolle aanleg boden ze wandelgelegenheid aan de omwonenden. De vele bomenrijen en de mooie aanpalen­de herenhuizen ondergingen in de loop der jaren echter vele wijzigingen door de evolutie van de vervoermiddelen.

Vandaag getuigen vele elementen nog steeds van het prestigieuze verleden van deze grote Brusselse lanen en van de overheersende invloed in Brussel van de neoclassicistische en eclectische bouwstijlen.

Vandaag geniet de Sint-Bonifaaswijk bekendheid door de talrijke handelszaken en de gezellige restaurants en cafés die er gevestigd zijn en door haar ligging dicht bij de grote bioscopen van de bovenstad.

De bijzondere sfeer van de wijk steunt echter ook op de uitzonderlijke rijkdom van het bouwkundig erfgoed, dat duidelijk de sporen draagt van het genie van Blérot, de architect die de art nouveau in het bereik van eenieder bracht.

Deze wijk ontstond door de wil van de gemeentelijke overheid om een volkswijk te saneren. In het laatste kwart van de 19de eeuw werd deze wijk volledig heraangelegd. Vandaag is het één der best bewaard gebleven homogene bouwkundige gehelen uit de hele Vijfhoek.

Dit nummer is een uitnodiging om het talent te ontdekken van de architecten die door hun kunst aan deze wijk een eigen sfeer en kwa­liteit gegeven hebben.

Van het uiterste zuiden van Anderlecht tot aan de brug van Buda op de grens met Vilvoorde, vormt het kanaal van Charleroi naar Willebroek reeds vele jaren een uiterst belangrijke as voor de ontwikkeling van industrie en handel in Brussel. Dit parcours van enkele kilometers laat toe een aspect van ons Gewest te ontdekken dat, ondanks het doorslaggevend economisch effect ervan, nog al te dikwijls ongekend blijft.

Het woord "markten" verwijst zowel naar één van de oudste functies van de stad als naar de marktplaatsen, die een blijvende stempel hebben gedrukt op de Brusselse topografie. De tracés van sommige straten en de vorm of naam van bepaalde openbare ruimten roepen plaatsen op waar vroeger markt werd gehouden, ook al zijn ze zelf al lang verhuisd of verdwenen. Deze bijdrage verdiept zich in de geschiedenis van de Brusselse markten en maakt duidelijk hoe belangrijk ze waren in de ontwikkeling van de verschillende stadswijken. De auteur wijst op de huidige, essentiële functie van de markten, waarvoor sinds kort een herni­euwde belangstelling bestaat.

Brussel telde vroeger honderden impasses, doodlopende steegjes die een eigen, teruggetrokken leven leiden, onzichtbaar van op de openbare weg. Deze bijdrage blikt terug op de historische en stedenbouwkundige ontwikkeling van de gangen in de Vijfhoek en gaat op zoek naar de laatste getuigen.

Herdruk

Vanaf het einde van de 19de eeuw vond er een belangrijke verstedelijkingsgolf plaats in het gebied tussen het centrum van Ukkel en de noordelijke grens van de gemeente. Deze urbanisatie kwam er onder impuls van Georges Brugmann en zou het Ukkelse landschap voorgoed hervormen. De deftige en gemakkelijk bereikbare nieuwe lanen trokken een bourgeois clientèle aan die op zoek was naar een groene omgeving, in de nabijheid van de stad. Een wandeling leidt de lezer van de Bloemenwerf naar het Van Buuren Museum, langs Ukkelse villa's in laat-19de-eeuwse, eclectische stijl tot modernistische huizen uit het interbellum.

In het begin van de 13de eeuw vertoont Brussel alle kenmerken van een middeleeuwse agglomeratie. Het ontbreekt de stad enkel nog aan een omwalling. De bouw begint onder Hendrik I, hertog van Brabant (1190-1235). De stadsmuur structureert de topografische ontwikkeling van Brussel en heeft niet alleen een militaire en verdedigende functie, maar ook een sterk symbolische waarde, die de macht van de vorst en van het stedelijk gezag uitstraalt. Naast een historische inleiding over de oorsprong en de bouw van de omwalling, stelt dit deel ook een wandeling voor langs de overblijfselen van de middeleeuwse stadsmuur.

Herdruk

Het Ter Kamerenbos, een oud vooruitgeschoven gedeelte van het Zoniënwoud, werd in 1862 door de stad Brussel aangelegd in landschapsstijl en hoort bij meest merkwaardige openbare parken van Europa.

De auteur heeft de geschiedenis van de aanleg hiervan teruggeschetst, met een beschrijving van de voorgestelde projecten, de vegetale architectuur, de wegen, het ravijn en zijn brug, de vijver en de recreatieve inrichtingen. Hij evoceert eveneens het leven in het Bos ten tijde van de Belle Epoque.

Het Justitiepaleis, een meesterwerk van de eclectische architectuur uit de 19de eeuw, domineert de hoofdstad. De bouw van het monument op deze plaats vormde een ware uitdaging voor de architect Joseph Poelaert die in zijn ontwerp rekening diende te houden met de belangrijke niveauverschillen. De verschillende bouwfazen, van de onteigeningen van de Marollenwijk tot de luisterrijke inhuldiging door Leopold II werden in deze brouchure beschreven? Deze historiek werd aangevuld met een beschrijving van de verschillende symbolen die men op het bouwwerk aantreft.

Herdruk

Onder de Cistercienzerabdijen, die in de loop van de 13^de en 14^de eeuw werden opgetrokken in de Brusselse periferie, is de Ter Kamerenabdij als enige in goede staat bewaard gebleven. Men kan de geschiedenis van de religieuze Cistercienzergemeenschap, die er gedurende ongeveer 600 jaar geleefd heeft, aflezen aan de site, die nu volledig in het stadsweefsel is opgenomen.
Sinds de onafhankelijkheid werden er de Militaire School, het Nationaal Geografisch Instituut en het “Institut Supérieur des Arts Décoratifs” gehuisvest. Dankzij deze instellingen en de wil van enkele persoonlijkheden die met de site begaan zijn is de Ter Kamerenabdij vandaag zowel een levendige als een historische plaats geworden. Deze brochure spoort u aan om ze te bezoeken.

Van het Hoogte Honderdplein naar de Basculestraat baant de Molièrelaan zich een weg doorheen de gemeenten Vorst, Elsene en Ukkel.
De oorsprong van deze prestigieuze laan is verbonden met het ontstaan van de Berkdaalwijk, een groots stedenbouwkundig project, opgezet door de bankier George Brugmann.
Deze brochure toont u de rijkdommen van een laan waarin alle stijlevoluties vertegenwoordigd zijn, zodat ze leest als een ware anthologie van de Brusselse architectuur uit het begin van de twintigste eeuw.

In tegenstelling tot het concept van stedelijke arbeiderswoning uit het industrieel tijdperk, is het principe van de tuinwijk in Engeland in 1898 ontstaan.
In het Brussels Gewest bloeide het tussen 1920 en 1940. Vijfentwintig tuinwijken werden er toen gebouwd.
In Watermaal-Bosvoorde is het Logis-Floréal het mythisch voorbeeld van het streven naar een nieuwe samenleving, die woning en inrichting van het landschap in het raam van gezondheidsoverwegingen samenbundelden.
De tuinwijken die vroeger rond de stad werden gebouwd, zijn thans volledig in het stadsweefsels geïntegreerd.

Op enkele uitzonderingen na zijn alle bioscoopzalen vandaag gegroepeerd in grote stereotiepe complexen met meerdere zalen.
Vóór de opkomst van de televisie telde Brussel een zeer groot aantal bioscopen. Sommige vooral die langs de centrale lanen en in de bovenstad, waren ontworpen als echte paleizen van de zevende kunst.
De overgrote meerderheid waren echter bescheiden wijkbioscopen die hun bloei beleefden in de jaren 1950, de gouden jaren voor de bioscopen.
De inventaris van de bioscopen in het Brussels Gewest omvat in totaal 446 zalen, die vandaag helaas bijna allemaal verdwenen zijn.
De weinige oude zalen die overblijven – de Métropole, de Marivaux, het Aegidium, de Variétés, de Plaza, het Pathé Palace of de Albert Hall – zijn grondig verbouwd, staan leeg of hebben een andere bestemming gekregen. Het zijn de laatste getuigen van deze magische plaatsen waar alle hollywoodsterren op de schermen schitterden.

Herdruk

De Wolstraat en de Karmelietenstraat waren getuige van het aristocratische leven in Brussel in de 16de en 17de eeuw. Het Egmontpaleis, het hotel de Merode en andere adellijke woningen daartussen verhalen zowel de kleine geschiedenis van de stad als de grote geschiedenis van Europa. Bij het ontdekken van de wijk van de Wolstraat verkeert men in de entourage van Karel V en aartshertogin Isabella. Men begrijpt zowel de historische gebeurtenissen als de ontwikkeling van de architecturale stijlen.

Toen met tijdens de 18de eeuw begon met het bouwen van het kasteel van Schoonenberg, voor de gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden, kwam ook de verstedelijking van het landelijk dorpje Laken op gang. Tijdens de Franse Revolutie werd het domein opgedeeld en verkocht. Tot de komst van Napoleon verandert het kasteel in een ruïne. Het domein werd in 1815 een koninklijke verblijfplaats en kreeg min of meer zijn oorspronkelijke omvang en samenstelling terug. In 1831 wordt het domein verder uitgebreid wanneer de eerste koning der Belgen er zijn intrek neemt. Kordate beslissingen van Leopold II zorgen er voor dat het domein zijn huidige fysionomie van een Engels park verkrijgt. Met de koninklijke serres van Stuyvenberg, de Sint-Annakapel en de Kazerne van de Grenadiers, ademt het koninklijke domein en onmiddellijke omgeving, nog steeds een bewogen geschiedenis uit van een prille natie en van de persoonlijkheden van de opeenvolgende heersers ervan.

Daar ze getuigen zijn van de filosofische en godsdienstige overtuigingen, van de sociale status en van de diverse kunststromingen vormen de begraafplaatsen een patrimonium dat gevrijwaard dient te worden.
Om redenen van volksgezondheid en wegens plaatsgebrek werd intra muros begraving verboden door het Edict uit 1784 van keizer Jozef II en werden er nieuwe rustvelden aangelegd in gemeenten gelegen buiten de tweede omwalling. Gedurende de tweede helft van de 19de eeuw werden er, naar het voorbeeld van Père-Lachaise in Parijs, begraafplaatsen aangelegd met vele luisterrijke monumenten ter glorie van de meest vermaarde overleden burgers, zoals in Laken en Elsene.

In de 19de eeuw sloot de architectuur van de schoolgebouwen van het openbaar onderwijs aan bij de moderniteit. Wetenschap en techniek werden ervaren als essentiële elementen voor de ontvoogding van de mens. De architectuur van de scholen van het vrij onderwijs steunde eerder op traditionele waarden. Ze zocht inspiratie in de ruime bouwstijlenwaaier van godsdienstige gebouwen. Deze tweede tendensen hebben echter een gemeenschappelijk kenmerk: heel dikwijls vertoont het schoolgebouw, als symbool van overheidsmacht, te veel verwantschap met een kazerne.
Na de tweede wereldoorlog gaat de school veel meer op in het landschap. Ze wordt functioneel, aantrekkelijk en zelfs comfortabel, vanuit de zorg voor het scheppen van een ruimte waarin het kind tot volle ontplooiing kan komen.

Deze publicatie neemt de lezer mee voor een tocht door tijd en ruimte langs het traject dat vandaag bekend staat als de ‘Kleine Ring’ rond de Brusselse vijfhoek en vertelt het verhaal van de grote evoluties van dit traject, van de Middeleeuwen tot vandaag. Dit werk behandelt de ringlanen van de Hallepoort tot het Rogierplein en vult aldus het in 1998 verschenen eerste luik aan. De late sloping van de omwallingen in het begin van de 19de eeuw maakte plaats voor grote, met bomen omzoomde wandellanen. De lezer zal uiteraard ook de huidige ordening en gebouwen langs deze brede lanen kunnen (her)ontdekken: de neoklassieke woonhuizen in de omgeving van de Hallepoort, de Cité Fontainas, het Institut des Arts et Métiers met zijn door de art deco geïnspireerde gevel, de Ninoofsepoort, de wijk rond de voormalige Brusselse haven met vele indrukwekkende gebouwen uit de jaren 20 en 30…

De abdij van Dielegem is gelegen op de heuvels in het noordwesten van Brussel, in de gemeente Jette. Ze is de oudste van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ruim 700 jaar lang speelde ze een dominante rol in de wijde omgeving van het Gewest, zowel op godsdienstig en intellectueel vlak, als economisch, sociaal en politiek.

De Franse Revolutie stelde een einde aan de ontwikkeling en het voortbestaan van de abdij. De abtswoning uit de 18de eeuw is het enige overblijfsel van de oude abdij. De vijf jaar durende restauratie van het gebouw die in 1972 voltooid werd, gaf het gebouw een totaal nieuwe bestemming. Voor een deel doet het nu dienst als gemeentelijk museum. Een ander deel wordt gebruikt als ruimte voor recepties en evenementen. De abdij van Dielegem is daarmee ten volle voor iedereen toegankelijk, tot grote vreugde van de liefhebbers van dit soort bekoorlijke en karaktervolle plekjes.

De heuvel van de Coudenberg vormde sinds de middeleeuwen de verblijfplaats van de heersende vorsten en de centrale administratie van de Nederlanden. Het paleis ontwikkelde zich gedu­rende 800 jaar rond het middeleeuwse woonge­deelte door de bouw van een grote staatsiezaal. de Aula Magna, de hertogelijke kapel en het Baliënplein. De geschiedenis van het voormalige paleis, haard van intens politiek en cultureel leven, valt samen met de geschiedenis van Europa.

In 1731 wordt dit vorstelijk verblijf dat tot de schitterendste van zijn tijd behoorde door een brand verwoest. Archeologische opgravingen hebben talrijke overblijfselen aan het licht gebracht die getuigen van het leven aan het hof tijdens de Bourgondische en Habsburgse periode. De archeologische site is vandaag als museum ingericht… onder het Koningsplein.

Heruitgave

Ook beschikbaar in het Engels in digitale versie (papieren versie uitgeput) evenals in het Spaans en in het Duits (aangeraden verkoopprijs : 7,50€).

Sold out in English : download  English PDF or English EPUB

Aanvankelijk kende het wonen in een appartementsgebouw in het Brussels Gewest een moeizame start. Het is pas na de Eerste Wereldoorlog, als antwoord op de woning- en materiaalschaarste, dat deze manier van wonen succes zal hebben bij de gegoede burgerij. In de jaren 1920 worden er zeer luxueuze gebouwen opgetrokken. De Résidence Palace is hiervan het voorbeeld bij uitstek. Vanaf de jaren 1930 worden er op veel grotere schaal en voor een iets ruimer publiek appartementsgebouwen gerealiseerd.
Zo worden bijzonder veel interessante appartementsgebouwen verwezenlijkt die een grote variatie tonen wat betreft hun omvang, comfort, stijl en hun plaats in het stedelijk weefsel. De architectuur van sommige van deze gebouwen is echt geslaagd en ze maken dan ook, sinds kort, het voorwerp van beschermingsmaatregelen uit.

Het Rijksadministratief Centrum is ontstaan als gevolg van een stedenbouwkundig concept om een reusachtig complex op te richten voor de 14.000 ambtenaren van de centrale administraties. De bouw ervan begon in 1958 en duurde tot 1985. Door zijn concept en de spreiding van de verschillende volumes rond een panoramische terras en geometrische tuinen is het een perfecte illustratie van de modernistische architectuur van de jaren 1960. Dit architecturale manifest van de centrale overheid getuigt van een monofunctionele en monumentale stedenbouwkundige visie die destijds op felle kritiek stuitte. In de nasleep van de federalisering van België werd het complex in 2003 verkocht aan een vastgoedgroep. De verdere toekomst ervan is een belangrijke uitdaging voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Met langspeelfilm van Yves Cantraines "Herinneringen aan een verloren utopie" op DVD
 

Het op een nieuw aangelegd plein gebouwde gemeentehuis van Schaarbeek werd in 1887 door Koning Leopold II ingehuldigd. Het plein kreeg de naam van de toenmalige burgemeester Achille Colignon. In 1911 verwoestte een hevige brand  het gebouw. Heropgebouwd en uitgebreid werd het in 1919 door Koning Albert I ingehuldigd. Het weelderige gebouw weerspiegelt de toenmalige ontwikkeling van de gemeente, die haar zelfstandig statuut wou verzoenen met de naburigheid van de Stad Brussel, hoofdstad van het land. Voor de dynamische bourgeoisie was de gemeente dus de ideale locatie om haar creatieve ambities te verwezenlijken. Het gemeentehuis zal  naarst het administratieve hart van de gemeente ook de afspiegeling zijn van haar kunstuitingen en de trots van  haar bevolking.

De Marollen zijn één van de meest authentieke wijken van Brussel. Het rijke bouwkundig erfgoed heeft daar zeker veel mee te maken. De geschiedenis en de identiteit van deze wijk weerspiegelen zich immers in zijn stratenpatroon en architectuur. Ze vormen het kader voor een rijk buurtleven gekenmerkt door solidariteit en het verlangen om zichzelf te blijven.

Van de Minimenstraat tot aan de Huidevettersstraat, en van het Kapelleplein tot aan de Hallepoort vinden de Marollenaars alles wat ze voor hun dagelijks leven nodig hebben: huisvesting, scholen, ziekenhuizen, kerken, werk en ontspanning… Dit boekje wil aan de hand van dit patrimonium een nieuwe kijk bieden op deze unieke Brusselse wijk.

De cafés van Brussel zijn zowel geschiedenis als erfgoed. Ze bestaan in vele soorten – oud en nieuw, artistiek, politiek of volkscafé – maar zijn onlosmakelijk verbonden met het stedelijke landschap. Als plaatsen voor ontmoeting en sociaal contact dragen ze bovendien bij tot de menselijkheid van de stad.

Brussel heeft een lange cafétraditie, van de 19de eeuwse estaminets tot de cafés vn vandaag, van de cafés-brasseries uit de jaren dertig tot de literaire cafés, en kan net als andere grote Europese steden prat gaan op een aantal mythische cafés: La Mort Subite, de Fallstaf, de Cirio, L'Archiduc, Het Goudblommeke in Papier …  Echte instellingen en levende getuigen van ons culturele erfgoed.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telt nog talrijke monumenten en landschappen die herinneren aan een ruraal verleden dat nog niet zo lang voorbij is. Boerderijen, schuren, molens, broodovens, weiden en akkers zijn de stille getuigen van een essentieel stuk sociaal-economische geschiedenis van het gewest. Dit rurale erfgoed, van de VVoluwevallei over Evere en Neder-Over-Heembeek tot Neerpede, verschaft ons kostbare informatie over de vroegere woonvormen, de landbouwtechnieken en de wijze waarop de mens het natuurlijke milieu naar zijn hand heeft gezet.

Men vergeet weleens dat Brussel een rijk militair verleden heeft. Vanaf haar ontstaan vormde het Belgische leger een van de pijlers van de nationale identiteit en was zij zichtbaar aanwezig in de eerste stad van het Rijk. Een veelvoud aan majestueuze kazernes in verschillende bouwstijlen liggen verspreid over Brussel. Zij zullen een belangrijke rol spelen in het sociale leven uit die tijd: het ruwe bestaan van de soldaten en hun escapades in de wijken rondom. Maar het is vooral de uitdaging om vele honderden manschappen onderdak te bezorgen en de technische vooruitgang die hen vorm zullen geven.

De geschiedenis van de kazernes is ook deze van de verstedelijking van de agglomeratie. Wanneer het leger hen verlaat worden zij de inzet van een van de grootste herbestemmingplannen die de stad ooit gekend heeft met zeer uiteenlopende resultaten. Een evolutie die nog steeds voortduurt.

De site van het Brugmannziekenhuis, een opmerkelijk architecturaal en landschappelijk geheel, werd gerealiseerd door Victor Horta tussen 1906 en 1923.

De uitbundige lijnen van de art nouveau, waaraan de architect zijn faam dankt zijn hier volledig afwezig. Het gebouwencomplex is inventief door de diversiteit aan vormen en het ontwerp kreeg veel lof voor haar functionele, bouwkundige en esthetische kwaliteiten. Dit 'parkziekenhuis', een architectuur op mensenmaat is uitgewerkt in paviljoenvorm en ingeplant in een prachtige groene omgeving.

In 1933 werd de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth opgericht. Het gebouw ontworpen door architect Henry Lacoste is een pronkstuk van art deco in Brussel.

Sinds 1994 wordt de site geherstructureerd met het oog op zijn modernisering en behoud. De nieuwe uitbreidingen zijn ontworpen in de geest van de bestaande architectuur. Dat geldt ook voor de restauratie van de  voormalige kapel, die in 2005 beschermd werd. De interventies tonen mooi aan hoe architecturale vernieuwing en monumentenzorg hand in hand kunnen gaan.

Het architecturaal erfgoed van de gemeente Ganshoren is gekenmerkt door een opvallende diversiteit. Hieruit blijkt duidelijk hoe sinds het einde van de 19de eeuw op het vlak van ruimtelijke ordening inspanningen zijn geleverd om in deze gemeente van het Brussels Gewest het evenwicht te behouden tussen stad en natuur. Het huidige Ganshoren is het resultaat van opeenvolgende stedenbouwkundige visies. Dit boek vertelt het verhaal hierachter en neemt de lezer mee op een reis doorheen de boeiende geschiedenis van de Brusselse architectuur en stedenbouw.

Welke Brusselaar kent de wijk Hoogte Honderd niet? Haar opmerkelijke ligging, haar stervormige stratenplan rondom een van de merkwaardigste kerkgebouwen van het Brussels Gewest en de kwaliteitsvolle architectuur van de woningen die haar straten afboorden, maken haar tot een bijzonder geheel.

Dit nummer brengt voor het eerst het verhaal van haar ontwikkeling aan het begin van de twintigste eeuw. Archiefonderzoek bracht aan het licht dat de wijk oorspronkelijk deel uitmaakte van een veel groter stedenbouwkundig plan dat zelfs de grens met de gemeente Ukkel overschreed. Daarnaast komen de vele gekende architecten die hier aan het werk waren aan bod en wordt uiteraard ingezoomd op de bouw van de nog steeds tot de verbeelding sprekende Sint-Augustinuskerk.

Deze publicatie is geïllustreerd met tal van ongepubliceerde documenten en is enkel daarom al een must voor de liefhebber van de Brusselse stedenbouw en architectuur uit het begin van vorige eeuw.

Rechtzetting m.b.t de kadertekst op pagina 41: De woning aan de Steekspelstraat 26 werd gebouwd door architect Pierre De Bruyne in 1931. De woning aan de Steekspelstraat 24 werd gebouwd door architect François Van Meulecom in 1923.

Bijna elke gemeente van het Brussels Gewest heeft haar eigen openbaar zwembad. Deze worden vandaag zo druk bezocht dat we ons nog moeilijk kunnen voorstellen dat ze iets meer dan honderd jaar geleden eenvoudigweg niet bestonden. 

Wist u trouwens dat hun ontstaan minder te maken heeft met sport dan met hygiëne? Wat weet u over ‘zwemscholen’? Wat stond bekend als het 'Honnekensbad'? Waar stond het eerste overdekte zwembad van Brussel? Wist u dat de hoofdstad in het interbellum zeker drie openluchtzwembaden telde?

Dit nieuwste nummer in de reeks geeft een antwoord op al deze vragen en brengt de geschiedenis van de Brusselse zwembaden tot leven: een boeiend verhaal over architectuur, technisch vernuft, sport, mode en sociale ontvoogding.

Sinds de opening in 1928 is het Paleis voor Schone Kunsten uitgegroeid tot een onmisbare cultuurplek in Brussel. Het gebouw werd ontworpen om onderdak te bieden aan een rijk en gevarieerd aanbod aan artistieke activiteiten. Dankzij een dynamische en ambitieuze programmatie
oversteeg de uitstraling van het Paleis al snel het lokale niveau en verwierf de instelling zich met evenementen van hoge kwaliteit wereldwijd een benijdenswaardige reputatie. Het idee om een “tempel van de kunsten” te bouwen in Brussel werd werkelijkheid in de jaren na de Eerste Wereldoorlog. De gereputeerde architect Victor Horta vertaalde het ambitieuze concept in een bouwprogramma dat zowel ruimtelijk als technisch complex is. Bij het ontwerp en de bouw van het Paleis voor Schone Kunsten, een echte stad-in-de-stad, moest hij rekening houden met de talrijke beperkingen van het bouwterrein.

Het vernuft waarmee hij die uitdagingen aanpakte, dwingt vandaag
nog steeds bewondering af.

Het 63ste nummer van deze reeks brengt een hommage aan het Paleis voor Schone Kunsten, dat nu bijna een eeuw oud is. Het gebouw, beschermd als monument, werd met veel geduld gerestaureerd en gerenoveerd om een antwoord te bieden op de vele nieuwe technische en programmatorische uitdagingen. Het resultaat is een Paleis waarin architectuur, technische infrastructuur en culturele programmatie op een harmonieuze manier met elkaar vervlochten zijn.

Lees het volledige nummer online (Pdf)

Also available in English

Ook in het Engels beschikbaar.
This publication is also available in English.

Op het einde van de 19de eeuw moest de Hofberg, een buurt in het middeleeuwse centrum van Brussel, wijken voor een ambitieus stadsproject. Op deze plek moest een Kunstberg verrijzen, waar het nog jonge België kon pronken met zijn economische, culturele en wetenschappelijke verwezenlijkingen. De sloop van de wijk, met zijn smalle steegjes en rijke stadspaleizen, verliep vlot. De heropbouw liet daarentegen bijna een halve eeuw op zich wachten. Pas na de Tweede Wereldoorlog werden de werken aangevat, om vervolgens nog twintig jaar in beslag te nemen.

Vandaag heeft de Kunstberg de oorspronkelijke ambities waargemaakt. De site omvat de Koninklijke Bibliotheek, het algemeen rijksarchief, tal van musea en een internationaal congrescentrum. Daarnaast is het natuurlijk ook een thuis voor Urban.brussels, dat er het 62ste nummer in de reeks Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis aan heeft gewijd.

Lees het volledige nummer online (Pdf)

Also available in English

Elke Brusselaar is zonder twijfel vertrouwd met het indrukwekkende silhouet van het Koninklijk Pakhuis en het omliggende geheel van industriële gebouwen die samen de historische site van Thurn en Taxis vormen. Vandaag is zij bij de meesten gekend door de vele evenementen die er plaatsvinden. Met de systematische restauratie en herbestemming van alle historische gebouwen en de constructie van nieuwe neemt zij een steeds belangrijker plaats in socio-culturele en socio-economische leven van het Brussels Gewest.

Deze nieuwe publicatie in de reeks ‘Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis’ belicht haar lange ontstaansgeschiedenis en de hoofdrol die ze gespeeld heeft in economische groei van het land als draaischijf van onze nationale en internationale handelsactiviteiten. Ze staat stil bij de bouwkundige kwaliteiten en het technisch vernuft van de gebouwen die het tot industrieel erfgoed van wereldniveau maakt. Er is ook aandacht voor de dagelijkse werking van het complex en voor haar invloed op de ontwikkeling van de wijk rondom.

Deze publicatie biedt de lezer een rijk arsenaal aan historische documenten, plannen en tekeningen, origineel fotomateriaal en interessante eigentijdse commentaren

PDU